Chuỗi cung ứng và phân phối thực phẩm nông nghiệp an toàn, bổ dưỡng và bền vững trong hệ thống thực phẩm đô thị

Ngày 02/07/2021, Rikolto tại Việt Nam đã phối hợp với WISE tổ chức Hội thảo trực tuyến về ‘Chuỗi cung ứng và phân phối thực phẩm nông nghiệp an toàn, bổ dưỡng và bền vững trong hệ thống thực phẩm đô thị”. Hội thảo thu hút hơn 200 người đăng ký và hơn 100 người được mời tham dự, bao gồm đại diện các nhà sản xuất, nhà phân phối, doanh nghiệp, chuyên gia, cơ quan chức năng và các tổ chức đang hoạt động trong chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn.

Mục tiêu của Hội thảo nhằm tạo diễn đàn để các bên liên quan trong chuỗi cung ứng thực phẩm đô thị cùng chia sẻ về những cơ hội, thách thức và đưa ra các giải pháp đối với hệ thống thực phẩm đô thị (HTTPĐT).

Diễn giả của Hội thảo gồm có bà Nguyễn Thị Tân Lộc - Trưởng bộ môn Kinh tế Thị trường, Viện Nghiên cứu Rau Củ Quả (FAVRI), bà Từ Tuyết Nhung - Trưởng ban điều phối PGS Việt Nam, ông Nguyễn Văn Chí - Phó Chánh văn phòng Thường trực, Văn phòng Điều phối (VPĐP) Chương trình Nông thôn mới (NTM) thành phố Hà Nội, ông Trần Mạnh Chiến - Chủ chuỗi Cửa hàng thực phẩm sạch Bác Tôm, bà Lê Thị Thu Hường - Cố vấn Chuỗi giá trị Bao trùm Dự án CAFÉ-REDD, tổ chức SNV Việt Nam và bà Nguyễn Thị Thu – Sáng lập viên kiêm Giám đốc điều hành Công ty Cổ phần Sáng kiến tạo tác động (MEVI).

Thông qua Hội thảo, Rikolto tại Việt Nam hiểu rõ hơn về thực trạng HTTPĐT tại Việt Nam, từ đó xây dựng chương trình hành động nhằm góp phần cải thiện HTTPĐT hướng tới một hệ thống thực phẩm an toàn, bổ dưỡng và bền vững. Ngoài ra, dựa trên nhu cầu được xác định, Rikolto sẽ phát triển chương trình hỗ trợ các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực sản xuất, chế biến và phân phối thực phẩm.

Mở đầu Hội thảo, bà Nguyễn Thị Tân Lộc – FAVRI đã chia sẻ những điểm chính về thực trạng hệ thống cung ứng thực phẩm an toàn tại khu đô thị, các kênh phân phối hiện đại gắn liền với các yếu tố phát triển bền vững.

Theo bà Lộc, người tiêu dùng tại Hà Nội có yêu cầu khá cao về chất lượng và hình thức của rau an toàn. Rau bán tại các chợ đầu mối, chợ dân sinh không có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, trong khi rau bán tại các cửa hàng thực phẩm sạch, cửa hàng tiện ích, siêu thị có đầy đủ nguồn gốc, giấy chứng nhận, giá cả niêm yết nên thu hút được số lượng người mua ngày càng tăng. Tuy nhiên, lượng thực phẩm được phân phối qua kênh chính thống này mới chiếm tỉ lệ khoảng 10%. Đứng trước cơ hội về nhu cầu thực phẩm an toàn ngày càng tăng và xu hướng sử dụng các ứng dụng CNTT như sàn thương mại điện tử, thách thức đối với hệ thống thực phẩm bền vững tại Hà Nội nằm ở bài toán “trồng và bán loại sản phẩm gì” để đáp ứng nhu cầu thị trường. Thách thức đối với người sản xuất là chọn lựa thông tin (vật tư, công nghệ, sản phẩm đầu ra), tiêu thụ, khả năng thích ứng với các biến động về thời tiết, dịch bệnh, vốn và sự cạnh tranh. Thách thức đối với nhà phân phối là việc xác định vùng sản xuất an toàn, sự ổn định của nguồn hàng và chất lượng sản phẩm. Ngoài ra, hệ thống cung ứng thực phẩm theo hướng bền vững cần tính tới các biện pháp bảo vệ môi trường như giảm thiểu khí phác thải và sử dụng túi ni-lông.

Tại Hội thảo, các khách mời đã thảo luận về xu thế của chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn, dinh dưỡng và bền vững, điểm nghẽn trong hệ thống phân phối nông sản sạch bền vững tại Hà Nội, giải pháp để chuyển đổi hệ thống cung ứng thực phẩm hiện tại theo hướng bền vững và vai trò của các nhà phân phối để tối ưu hoá hệ thống phân phối thực phẩm sạch bền vững.

Theo bà Lê Thị Thu Hường – SNV Việt Nam, khác với các nước trong khu vực như Thái Lan, xu thế phát triển của chuỗi cung ứng thực phẩm đô thị ở Việt Nam không chỉ tập trung ở siêu thị mà phát triển đa dạng các kênh phân phối, bao gồm chợ truyền thống, cửa hàng thực phẩm sạch, cửa hàng tiện ích, siêu thị, v.v… Tuy nhiên, khó khăn của hệ thống thực phẩm ở Việt Nam là ở việc thiếu thông tin thị trường, hoạt động sản xuất chưa đáp ứng được yêu cầu của người tiêu dùng về tính minh bạch, hiện đại, thông tin giữa người sản xuất và người tiêu dùng bị hạn chế và định hướng bởi các nhà phân phối.

Thách thức lớn nhất đối với nhà phân phối thực phẩm sạch, theo ông Trần Mạnh Chiến – Bác Tôm là lòng tin của người tiêu dùng. Các nhà phân phối hiện đại cần tận dụng các phương tiện truyền thông mới như mạng xã hội để tăng cường tiếp cận người tiêu dùng, song cần tính tới “con dao hai lưỡi” của loại hình truyền thông này. Ngoài ra, hệ thống phân phối nông sản sạch tại Hà Nội cũng cần quan tâm tới chứng nhận an toàn, đáng tin cậy cho các cơ sở và đơn vị sản xuất.

Chị Nguyễn Thị Thu - MEVI đưa ra sáng kiến xây dựng cộng đồng các nhà phân phối có trách nhiệm. Cộng đồng này sẽ không chỉ giúp các nhà phân phối kiểm soát chất lượng và độ ổn định của đầu vào mà còn tạo ra hệ sinh thái công bằng cho người sản xuất thông qua việc truyền thông về sản phẩm tới người tiêu dùng.

Đồng quan điểm trên, ông Nguyễn Văn Chí - VPĐP Chương trình NTM TP. Hà Nội nhận định vai trò của nhà phân phối không chỉ ở khâu bán hàng mà còn cần truyền tải giá trị sản xuất đến với người tiêu dùng, giúp người tiêu dùng tìm hiểu sản phẩm, đồng thời tạo ra giá trị trở lại đối với nhà sản xuất. Ông Chí cho biết vấn đề tồn tại lớn nhất trong hệ thống phân phối đô thị tại Hà Nội là thiếu tác nhân đóng vai trò truyền tải thông tin từ nhà sản xuất tới người tiêu dùng, và sự kết nối lỏng lẻo giữa các nhà phân phối nhỏ lẻ.

Kết thúc Hội thảo, các đại biểu đã tham gia các phiên thảo luận nhóm để chia sẻ ý kiến về những khó khăn, thách thức trong việc phân phối thực phẩm nông nghiệp an toàn, bổ dưỡng và bền vững tại đô thị và đề xuất giải pháp cải thiện/ tối ưu hệ thống phân phối thực phẩm.

Các khó khăn và thách thức trong việc phân phối thực phẩm nông sản chủ yếu tập trung vào 3 vấn đề chính. Thứ nhất là chuỗi liên kết giữa người sản xuất, nhà phân phối và người tiêu dùng còn lỏng lẻo, vẫn chưa được xây dựng dựa trên chuỗi giá trị. Các nhóm nông dân nhỏ lẻ khó kết nối với người thu mua ổn định, trong khi các nhà phân phối khó tìm được nguồn hàng cung cấp chất lượng ổn định, cam kết lâu dài và có đầu tư xây dựng thương hiệu. Người sản xuất nhỏ lẻ cũng thiếu các điều kiện và kiến thức để tiết giảm chi phí sản xuất, xử lý hao hụt và bảo quản nông sản. Thứ hai là thiếu hệ thống thông tin tập trung, minh bạch và cơ chế chia sẻ thông tin từ người sản xuất, nhà phân phối tới người tiêu dùng như thông tin về sản phẩm, nguồn gốc, chất lượng, thông tin về người sản xuất và nhà phân phối có chứng chỉ, thông tin truyền thông, giáo dục về sản phẩm an toàn, bổ dưỡng và bền vững đối với người tiêu dùng. Đối với cấp quản lý Nhà nước, các số liệu thực tế như số hộ nông dân sản xuất thực phẩm an toàn, số người tiêu dùng được tiếp cận và dùng sản phẩm an toàn vẫn còn rất hạn chế. Việc quản lý các chợ đầu mối và chợ dân sinh còn lỏng lẻo, chưa truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Đại biểu tham dự hội thảo cùng thống nhất giải pháp tăng cường liên kết, hình thành hệ sinh thái thực phẩm an toàn đô thị hướng tới xây dựng hệ thống thực phẩm bền vững. Các thành viên trong hệ sinh thái có thể kết nối, hỗ trợ và giám sát lẫn nhau, tăng cường truy xuất nguồn gốc và giảm thiểu chi phí trung gian giữa người sản xuất và người tiêu dùng.

Bà Nguyễn Thị Thu Liên - Trưởng ban Kết nối Doanh nghiệp (AFT) chia sẻ điều quan trọng nhất để xây dựng hệ thống phân phối hiện đại đô thị chính là xây dựng niềm tin của người tiêu thụ dựa trên cơ sở minh bạch về thông tin. Hệ thống phân phối được xây dựng dựa trên lộ trình, bước đi, chiến lược tổng thể chung, song song với xây dựng bộ công cụ tiêu chuẩn.

Các ý kiến khác đề cập đến sự vào cuộc của các cơ quan Nhà nước (Sở Công thương, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn), các Hiệp hội (Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, các Hiệp hội ngành hàng, v.v….) và cơ quan truyền thông để đảm bảo tính minh bạch của thị trường. Đồng hành cùng nhau, cơ quan Nhà nước, hiệp hội, doanh nghiệp, nông dân sẽ phát huy vai trò của mình để thúc đẩy hệ thống thực phẩm bền vững trong tương lai. Mặt khác, các cơ quan Nhà nước cũng cần có chiến lược và chính sách hỗ trợ toàn diện và bình đẳng đối với cả các nhà phân phối tại các hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện ích và các tiểu thương, nhà phân phối nhỏ lẻ tại các chợ đầu mối và chợ dân sinh.

Tiếp theo đây Rikolto tại Việt Nam sẽ tiếp tục tổ chức chuỗi các hội thảo chuyên sâu liên quan tới sản xuất, phân phối, logistics và tiêu dùng bền vững.

Để kịp thời cập nhật về các Hội thảo trên, xin vui lòng truy cập Fanpage của Rikolto tại Việt Nam.